Oproep tot reformatie 1
Een uitgebreid interview met ds. R. van der Wolf te Urk / deel 1
D.J. Bolt, J. Peters
10-10-09
De drie wolven bij de voordeur van de pastorie aan de Roggebot op Urk laten er geen misverstand over bestaan: hier woont ds. R. van der Wolf met zijn gezin. Dat hadden we natuurlijk ook al gezien aan de vrijgemaakt gereformeerde Rehoboth-kerk die op een steenworp afstand van de pastorie ligt.
In tegenstelling tot de versteende wolven worden we hartelijk welkom geheten door de predikant en zijn vrouw. Hij ontvangt ons in zijn ruime tot studeerkamer omgebouwde garage. Aan de volledig met boekenplanken bedekte muren valt af te leiden dat hij over studiezin moet beschikken. In elk geval biedt het ruime bureau met de nodige moderne ICT-apparatuur daartoe voldoende ondersteuning.
Een schuiftrombone vormt een markante noot in dit geheel. De dominee musiceert graag zowel in clubverband als alleen. Helaas ontbreekt door allerlei recente turbulenties in zijn en het kerkelijk leven de tijd om te musiceren, behalve dan met een van zijn piano spelende dochters.
Ds. R. van der Wolf
één in waarheid heeft ds. Van der Wolf om een interview gevraagd. Aanleiding is zijn beroep van de zgn. 'Matrix' gemeente van Mariënberg-Bruchterveld. We praten ongeveer vier uur intensief met elkaar. Natuurlijk niet alleen over dat beroep zelf maar ook over de toekomst van de GKv, reformatie en kerkelijke eenheid. Een boeiend gesprek dat een diepteinzicht geeft in cruciale ontwikkelingen in onze kerken die waarschijnlijk belangrijke gevolgen zullen hebben voor dit kerkverband.
Aan het eind van het interview mogen we samen met zeven kinderen en twee andere gasten aanschuiven aan een welvoorziene tafel met overheerlijke lasagne. Het is een genoegen samen met het gezin de maaltijd te gebruiken.
De predikant en zijn werk
Ds. Van der Wolf (1964), oorspronkelijk afkomstig uit de syn. gereformeerde kerk, heeft gestudeerd aan de vrijgemaakte theologische universiteit aan de Broederweg in Kampen. Hij stond in Alblasserdam/Nieuw Lekkerland (1992), Axel (1997) en sinds 2003, op Urk.
Hoe is het leven op Urk?
Als je een vergelijking maakt tussen de andere gemeentes waar ik heb gestaan, komen Urk en Axel het meest overeen. Beide plaatsen kennen een autochtone bevolking. Axel is van oudsher een meer agrarisch dorp, Urk is een vissersplaats. Hoewel ook op dit eiland oorspronkelijk boeren woonden, die pas later beroepsmatig zijn gaan vissen. Urk is een echt familiedorp, waardoor de mensen erg op elkaar betrokken zijn. We hebben hier een heel goede tijd gehad.
En catechisatie, hoe hebt u dat ervaren?
Tussen mij en de jeugd hier gaat het prima. Het is heel prettig geweest, een heel goed contact. Dat is heel leuk waardoor ook je catechese elke keer weer een lust was. Ze zijn heel direct, heel expressief. En daar hou ik wel van. Je moet wel heel duidelijk de leiding nemen. Het is hier altijd heel interactief geweest. Als je ze vraagt: heb je daar een mening over?, nou dan hebben ze al drie meningen gegeven voordat je de vraag hebt afgemaakt.
Aanleiding en reacties
We praten uitgebreid met de predikant over de oorzaak van zijn aanstaand vertrek uit de Urker gereformeerd vrijgemaakte gemeente naar de 'buiten verband geraakte' gemeente in Mariënberg, de zgn. Matrix-gemeente.
Wat is nou in grote lijnen de aanleiding geweest voor deze stap?
De situatie was aan alle kanten vastgelopen. Hier op Urk kon ik niet meer functioneren. Ik kwam daardoor voor de vraag te staan of ik binnen de GKv überhaupt nog een plaats kon hebben. Ik telde alles bij elkaar op en heb gezegd: nee, dat kan niet meer binnen GKv. Dat werd pijnlijk duidelijk. Waarom kan dat niet meer? Hier op Urk stond je so wie so al op een eilandje. Liturgisch stond je op een eilandje. Met het besluit 'gasten aan het avondmaal'; in de besluiten en het lezen van de Schrift rond het zevende gebod; met het lezen van de Bijbelvertaling stond je op een eilandje. En ga zo maar door. Urk staat in wezen al met een been buiten het kerkverband. De facto hebben ze daarmee gebroken. Om een voorbeeld te noemen: we hebben aan de classis gemeld, dat de dominee het avondmaal niet meer buiten zijn eigen gemeente bedient. Ook niet in de classiskerken. Dat zijn geen zaken waar je luchtig over kunt doen. Want "wie zijn classisbeurt niet vervult", zegt Rutgers, "die breekt het kerkverband".
Urk heeft dus al een aparte plaats. En op die plaats kon ik niet verder meer. Dan kun je nog twee dingen doen. Je kunt zeggen: ik stop ermee. Maar dat kon ik niet, dat kan ik nóg niet. Er zijn misschien wel periodes geweest waarin ik het graag had gewild, maar er is een inwendige roeping. En ik krijg dat dus niet voor elkaar. Ik móet preken, ik móet het evangelie uitdragen. Nu zal ik dat dus buiten de GKv moeten doen.
Urk
Uw vertrek heeft de gemeente op Urk natuurlijk niet onberoerd gelaten. Hoe reageerde men?
Verslagen, verrast en verdrietig. Dit heeft veruit het grootste gedeelte van de gemeente niet gewild en gezocht, maar is wel gebeurd.
Heeft men het niet aan zien komen?
(diepe zucht) Ja en nee. Men wist van mijn bezwaren tegen de koers van de GKV, maar dat het tot een definitieve breuk zou komen tussen Urk en de dominee, dat heeft niemand vermoed.
U zegt ook dat men verrast is. Betekent dat dat de gemeente absoluut niet wist wat uw positie was binnen het kerkverband?.
Nee! Dat wisten ze heel goed. Verrast is men m.n. omdat ik in de gereformeerde kerk van Kampen-Noord/Ichthus ben voorgegaan.
Maar het kerkverband heeft toch niemand veroordeeld die daar voorgaat? Er zijn wel meer vrijgemaakte predikanten die daar diensten leiden. Bovendien zijn er ook vrijgemaakte predikanten die in de PKN voorgaan. Het voorgaan op zich hoeft dan toch geen verrassing te zijn?
Ikzelf zag er ook niet direct iets onwettigs in. Het bezwaar was bovendien ook niet zozeer dat ik voorging, maar dat ik in een andere gemeente voorging. En dat kan ik mij natuurlijk ook wel voorstellen. Maar je kunt ook de andere kant benadrukken: wat fijn, dat hij na zo’n dieptepunt weer in staat is om het Woord te verkondigen. En: heeft het feit dat hij nu juist dáár voorgaat misschien een bepaalde bedoeling?
Heeft Urk begrepen waarom het in Kampen-Noord ging? Heeft men nooit bezwaren gehad tegen de behandelwijze van het kerkverband jegens 'Ichthus'?
Ik denk dat men best begrijpt dat ds. Hoogendoorn vanwege een set gereformeerde overtuigingen is weggewerkt.
Predikanten
We vragen ds. Van der Wolf of er collega's zijn die hebben gereageerd op zijn aanstaand vertrek, en hoe.
Hoeveel predikanten hebben er gereageerd?
Op het totale aantal predikanten heeft een minimaal deel gereageerd. De reacties waren uiteenlopend. Soms heel direct en afwijzend, maar ook wel met begrip. Van broeders en zusters uit het land kwamen er veelal positieve reacties. Veel van hen overwegen om weg te gaan, maar weten niet precies waar ze naar toe moeten. Anderen zien hun taak nog binnen de GKV, voor zolang als dat nog kan.
Kern van de problemen
We spreken verder door over de achterliggende oorzaken en problemen van de ongebruikelijke stap van de predikant. Hij gaat er uitgebreid op in.
Voorgaan in Ichthus
Hebt u de kerkenraad van te voren ingelicht?
Nee. Ik heb helemaal los van wie en wat dan ook deze keuze gemaakt. Daarin heb ik geheel zelf het voortouw genomen.
Waarom hebt u het zo gedaan?
Dat is een goede vraag. Dat heeft te maken met mijn situatie op Urk. Terug naar het kerkverband kon ik niet meer. Ik stond schaakmat. Op dat moment heb ik gedacht: Als ik nu stilletjes de kerk verlaat dan is het een vlucht, een overgang naar een andere gemeente zonder dat duidelijk wordt waarom het hier eigenlijk ging, namelijk het feit dat ik door de gereformeerde overtuiging ook híer ter plaatse in de problemen ben gekomen. Ik wilde niet dat het verhaal de ronde gaat doen dat de gemeente van Urk zo slecht voor mij is geweest, want dat is niet zo.
Kortom, na lang nadenken heb ik een dáád gesteld met het voorgaan in 'Ichthus'. Daarmee werd de aandacht getrokken naar de zaken waarom het gaat. In 'Ichthus' voorgaan betekende op z'n minst vragen oproepen. Dat kon ik ook doen want ik had al verkondigd dat ik achter de oproep van ds. Hoogendoorn c.s. aan de gemeenten van de GKv om hen niet uit het kerkverband te stoten, stond.
Was dat ook al in de kerkenraad aan de orde geweest?
Nee, die brief wordt pas in september behandeld zei de kerkenraad. Mijn overweging was dat ik in elk geval tot die tijd de ruimte had.
Er was nog niet geratificeerd bij wijze van spreken.
Nee. Ik heb gezegd dat ik de broederband met 'Ichthus' graag wil houden. Dat ik ook van hen vroeg dat mee te nemen in de discussies. Zo heb ik dat aangekondigd. Eigenlijk komen dáár alle lijntjes samen en daarom heb ik los van alles en iedereen besloten om in 'Ichthus' voor te gaan.
Urk wist dat ik niet achter de schorsing en afzetting stond van Hoogendoorn. Noch achter de buitenverbandzetting van 'Ichthus'. Ik heb dat ook op verschillende classisvergaderingen meerdere malen aan de orde gesteld.
Samenspreking met de NGK
U zei dat u hier bent vastgelopen. Kunt u daar iets meer over vertellen?
Door een kleine groep mensen in de gemeente is er in de loop van de jaren steeds meer druk uitgeoefend op zowel de kerkenraad als de predikant. De eerste aanleiding daarvoor ligt in de plaatselijke samenspreking met de Nederlands Gereformeerde Kerk. Er lag een intentieverklaring waarvan de status wat onzeker was. De één zag het stuk als opstap naar nog te vormen beleid, de ander achtte de verklaring een grondslag voor nauwer kerkelijk samenleven. Vooral toen de Landelijke Vergadering van de NGK de ambten voor zusters openstelde vond de kerkenraad het noodzakelijk door te spreken over het Schriftgezag en de hermeneutiek. Dat hebben sommigen in de gemeente en de kerkenraad opgevat als een signaal om de samenspreking op te breken. Sinds die tijd nam de kritiek op de kerkenraad en zijn voorzitter toe.
De NGK hier, was die voor de vrouw in het ambt?
Nee, tegen. Maar ze zitten wel in hetzelfde kerkverband en dragen zo ook medeverantwoordelijkheid. We wilden graag van de broeders daar horen hoe zij de praktijk binnen de NGK kunnen rijmen met wat de HERE in Zijn Woord zegt.
Aanhoudende kritiek
Terwijl we probeerden met de kerkenraad van de NGK in gesprek te komen, begon de genoemde groep gemeenteleden steeds meer druk uit te oefenen, waaronder een paar kerkenraadsleden. Ze vergaderden ook met elkaar buiten mijn medeweten en achter mijn rug om. De kerkenraadsvergaderingen werden steeds weer belast met allerlei kritische opmerkingen over het beleid van de kerkenraad en het doen en laten van de predikant. Onder andere werd mijn werk binnen de verontrusting en mijn plaats binnen de redactie van www.gereformeerdblijven.nl steeds weer genoemd als blijk dat ik het kerkverband zou willen opbreken.
Een escalatie vond vorig jaar plaats. De kerkenraad had mij gevraagd terzake van de GS besluiten rond het zevende gebod een korte samenvatting te geven van de bezwaren daartegen. Ik diende de kerkenraad met een voorstel ter bespreking. Dat voorstel is buiten de kerkenraad om aan prof. M. te Velde toegezonden met een vraag om advies. In de antwoordbrief die de hoogleraar stuurde sprak hij behalve over de zaak zelf, badinerend over de plaatselijke predikant. Deze brief is door het dagblad Trouw later gepubliceerd, klik hier. Ik spreek dus over dingen die publiek zijn gemaakt. Het gaf in elk geval de kritiek een enorme impuls, met als resultaat een dwingende eis om mij op non-actief te stellen als zijnde een synodale dominee. Het verwijt dat ik synodaal zou zijn kwam ook van de kant van de hoogleraar.
Classis Kampen en de kerkenraad
Dat was na het voorstel van Te Velde?
Ja, dat diende op de kerkenraad, vorig jaar november. Na de kerst escaleerde de situatie opnieuw. Omdat daar doorheen ook een tuchtzaak speelde is het me niet mogelijk daar veel van te zeggen. Laat het genoeg zijn uit te spreken, dat de dokter half april constateerde dat door alle spanningen en druk het werk onmiddellijk neergelegd moest worden. Omdat geografisch afstand nemen op dat moment het beste was, ben ik samen met mijn vrouw en pasgeboren baby naar Amerika gegaan.
Het grijpt de predikant opnieuw zichtbaar aan. Hij staart voor zich uit, zucht diep en vervolgt dan
Toen we terugkwamen had de classis – bij wie bezwaarschriften waren ingediend - een eerste uitspraak gedaan: de kerkenraad moest excuus maken aan het adres van de appellant in genoemde tuchtzaak. Dat hield impliciet de veroordeling van mijn overtuiging in. Die tuchtzaak staat niet los van het geheel, net zo min als de bezwaarschriften naar de classis toe. Alle kritiek op mijn functioneren en overtuiging is daar samengebundeld tot een aantal klachten en aanklachten die zowel het beleid van de kerkenraad als mijn optreden raken. Daarbij speelt ook de bewuste brief met advies van prof. M. te Velde opnieuw een rol. Maar goed, dat eerste advies heeft de kerkenraad inmiddels dus overgenomen…
Een wereld aan stukken
Zonder u?
Ja. Toen brak mijn wereld in stukken. Ik begrijp tot de dag van vandaag niet dat dát heeft kunnen gebeuren. Duidelijk werd nu, dat omwille van mijn gezondheid terugkeer naar deze gemeente niet meer tot de mogelijkheden behoorde. Ik had van tevoren tegen de kerkenraad gezegd: sta nu vast in je schoenen, je weet hoe dit kerkverband zal reageren maar doe wat recht is voor God en zoek het heil voor je gemeente. Maar de druk van het kerkverband was kennelijk te groot.
[noot van de redactie: de kerkenraad van Urk heeft op 5 oktober zonder enig proces van hoor- en wederhoor het besluit meegedeeld dat ds. Van der Wolf per direct opgehouden heeft predikant te zijn in de gereformeerde kerken vrijgemaakt]
De classiszitting van 27 augustus, hield die verband met het feit dat de classis dat besluit wil heroverwegen?
Waar de classis op dit moment mee bezig is, weet ik niet precies. Dat komt natuurlijk deels omdat ik ziek geworden ben en de kerkenraad mij uit liefde wil sparen. Maar ik heb sinds die tijd ook geen stukken meer ontvangen, hoewel ik daar wel om gevraagd heb. In al die bezwaren wordt namelijk steeds op een heel kwalijke manier over mij gesproken.
Maar die zitting van de classis is nooit geweest?
Nee, die zitting van de classis is niet geweest. Dat hebben ze voor zich uitgeschoven. Waarom weet ik ook niet precies.
Dit is mijn verhaal. De achtergrond van die publicatie in Trouw. De rol van een Te Velde daarin. Het is ook niet voor het eerst dat er op zo’n manier geadviseerd is. Ook in andere gemeentes hebben dergelijke adviezen het collega’s soms heel moeilijk gemaakt.
U werd niet op de hoogte gesteld als betrokkene?
Nee. Terwijl – als je de toon van de in Trouw gepubliceerde brief in overweging neemt – er kennelijk echt wel reden was me aan te spreken op mijn overtuiging en handelen.
Maar, naast Te Velde heeft ook de kerkenraad u niet ingelicht over deze brief? Ook niet eens gezegd dát deze brief er lag?
Nee. Ik begreep wel dat er iets gaande was. Er werd achter mijn rug om ook onderling gecorrespondeerd, maar ik wist niet precies wat er speelde. Tot ik achter de waarheid kwam en na weken de bewuste brief onder ogen kreeg.
Hoe zou u de blokkade om nog op Urk te werken kort willen karakteriseren?
Vanwege mijn gereformeerde overtuiging is mij het werken belemmerd net zolang tot het gestopt is. Ik heb in de krant laten zetten dat mijn werk van binnenuit en van buiten dusdanig bemoeilijkt en belemmerd is dat voortzetting van de dienst aan en in de gemeente ter plaatse niet langer mogelijk is. Nou, ik denk dat mijn verhaal dat ook adstrueert. Daarbij wil ik nadrukkelijk vermelden, dat het om een kleine groep gaat die mijn functioneren onmogelijk heeft gemaakt. De gemeente zelf is pas langzamerhand gaan beseffen wat de impact was van alle laster en kwaadsprekerij.
Tussen haakjes, is dat stuk waar Trouw aan refereert verkrijgbaar?
Het voorstel over 'huwelijk en echtscheiding' is wel vrij toegankelijk. Ik heb later dat voorstel teruggenomen omdat het moest gaan over de vraag: hoe lees ik de Bijbel en niet om de vraag wie er gelijk heeft: Te Velde of Van der Wolf. Daarom nam ik het terug om er op een later tijdstip op terug te komen.
We onderbreken hier het interview even en hopen volgende week het tweede deel te plaatsen. Daarin zal ds. Van der Wolf ingaan op de motieven waarom hij een beroep van de zgn. "Matrix" gemeente aannam. Ook geeft hij uitgebreid zijn visie op de situatie in de gereformeerde kerken vrijgemaakt. Om tenslotte naar de toekomst te blikken: hoe verder binnen en buiten de GKv?
Wordt vervolgd