Kerkverband

Weer geweigerd

D.J. Bolt

22-10-22

Op de classes van de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) werd opnieuw het voorstel behandeld om een buitengewone synode bijeen te roepen. Deze synode is bedoeld om volgende stappen te zetten op de weg naar eenheid met de Gereformeerde Kerken (hersteld). Maar tot veler groot verdriet werd weer – en nu al voor de derde keer, zie bijlage – door de GKN classis Noord geweigerd hieraan mee te werken! Deze classis bestaande uit de kerken van Kornhorn/Assen, Dalfsen, Hardenberg, Groningen ZO, Kampen en Zuidhorn zeiden opnieuw in meerderheid neen tegen het oecumenisch proces dat door hun deputaten unaniem en samen met die van DGK was ingezet.

Onbegrijpelijk!

Waarom blijft de classis Noord zo hardnekkig weigeren om haar landelijke deputaten te volgen? Het kort verslag van de vorige classisvergadering waar het om dezelfde zaak ging verschaft daar enig licht op. In de bespreking bleek dat

'Het centrale punt is dat er classiskerken in het ressort zijn die meer tijd nodig hebben om plaatselijk moeiten pastoraal te bearbeiden en menen dat het nog geen tijd is om een vervroegde synode samen te roepen.'

'Nog geen tijd'! Kennelijk wordt gewacht tot de laatste bezwaarden hun moeiten met het kerkelijk verleden hebben overwonnen. En dat kan nog heel lang duren. Uit correspondentie is mij gebleken dat men vasthoudt aan een onwrikbare verzoeningsprocedure: erkenning van fouten, berouw tonen en daarna vergeven. Daarin is geen ruimte tot overgeven aan de Heere en aan persoonlijke verantwoordelijkheden. Uit eigen ervaring en overtuiging weten we dat dit een veelal doodlopende weg is. Terwijl er zo'n ander pad is waarin Christus als Heer van de kerk centraal staat en Hij zoveel meer geëerd wordt[1]. En ook een ander voorbeeld heeft gegeven.

Het wordt dus nu 4 november 2023 waarop deze zaak op de generale synode van GKN weer aan de orde zal komen. Het betekent op z'n vroegst voorjaar 2024 dat mogelijk enige voortgang in het proces zou kunnen worden geboekt.

Wat toch triest!

In Weerklank van 7 september jl. verhaalt br. J.P.C. Vreugdenhil (GKN) van zijn bezoek aan de Orthodox Presbyterian Church in de Verenigde Staten. Meldde daar eerlijk dat hij daar niet was met een synodaal mandaat om 'broederlijke betrekkingen' met deze kerken te stimuleren. Want, zo schrijft hij, 'de synode vond het nuttiger om relaties binnen Europa te hebben, in onze eigen buurt'. Hoe schrijnend voelt dit in het licht van het classisbesluit.

Overigens, in Vreugdenhils toespraak tot de OPC synode verheelt hij de moeiten niet:

'Tot mijn spijt moet ik u ook over moeilijkheden in Nederland vertellen maar het is noodzakelijk. Er is een tweede kerkverband in Nederland, DGK, dat hetzelfde verhaal zou kunnen vertellen over hun wortels in de GKv, hun zorgen en het nieuwe kerkverband dat ontstond. En tot onze schande ook over de conflicten tussen DGK en GKN. In Nederland, moeten we ons schamen voor de strijd, de harde woorden en soms felle veroordelingen tussen de twee kleine groepen kerken. Door de genade en zegen van onze Heer zijn de twee kerkverbanden de laatste jaren naar elkaar toe gegroeid; we hebben elkaar erkend als kerken die trouwe kerken van Jezus Christus willen zijn. Op beide synodes ligt nu een voorstel om te fuseren tot één gereformeerd kerkgenootschap. En ja, de deputaten van het andere kerkgenootschap zijn op de hoogte van onze contacten met de OPC, en zij hebben er geen bezwaar tegen - God zij dank.'[2]

We nemen aan dat Vreugdenhil desgevraagd eerlijk heeft toegelicht waarom het proces naar eenheid zo stagneert en zo moeizaam voortgang wordt geboekt.

Kerkordelijk

En dat zal best lastig zijn geweest in het verre Philadelphia. Want in Nederland begrijpen wij het langzamerhand ook niet meer. Laten we dat toelichten.

De classis Zuid van de GKN heeft – tot onze blijdschap! - weer unaniem vóór het voorstel tot bijeenroepen van een buitengewone synode gestemd om zo het eenheidsproces voort te zetten. Het is alleen een kleine meerderheid in classis Noord die de zaak tegenhoudt. Maar, vragen wij ons af, is dat kerkordelijk eigenlijk wel juist?

Die vraag werd ook op deze classis gesteld:

 '…is de classis wel gerechtigd om een buitengewone synode tegen te houden, aangezien volgens de afgevaardigden van Assen-Kornhorn en Zuidhorn op de laatst gehouden synode daarin was voorzien wanneer deputaten EGB hun werk hadden afgerond'?

O.i. een heel terechte vraag. Immers de zaak van kerkverband-brede relaties is geen zaak van individuele gemeenten, laat staan van enkele afgevaardigden op een classis maar een zaak van generale synoden, vergelijk art. 47 en art. 49 KO. Zie bijvoorbeeld hierboven de opmerking van br. Vreugdenhil over zijn afvaardiging door de GKN naar de OPC.

Daar komt nog iets bij. Want nu heeft een kleine meerderheid op een classis via stemming omreden van lokale pastorale moeiten het landelijk oecumenisch proces kunnen stilleggen. Als dat kerkelijk legaal zou zijn, moet ook de reguliere generale synode eind volgend jaar zich conformeren aan de besluiten van classis Noord, en die niet 'overrulen' maar verdere stappen in het eenwordingsproces voor onbepaalde tijd uitstellen. Tot er gemeld wordt dat plaatselijke moeiten in Dalfsen en Hardenberg pastoraal afdoende zijn bearbeid.

Ieder zal voelen dat hier iets wringt. Want is het niet principieel onjuist de voortgang van lokaal pastoraal werk in enkele gemeenten zó te koppelen aan de voortgang van het kerkverbandelijk oecumenisch proces? Heersen zó niet kerkordelijke regels, of beter, de interpretatie daarvan, over de voortgang van het geestelijke kerkelijke leven?[3]

Het vraagt om bezinning o.i.

Kanselruil

In dit kader willen we nog een opmerking maken, overigens niet voor het eerst.
Wij horen soms links en rechts de suggestie dat we maar eens 'voorzichtig' tot kanselruil zouden moeten overgaan. Het zou die 'broeders en zusters met plaatselijke moeiten' wellicht kunnen helpen over hun problemen heen te kunnen stappen.
We denken dat het een verkeerde methode is, hoezeer we er ook naar verlangen onder het gehoor te zitten van GKN-predikanten (hetgeen we ook doen in bijzondere omstandigheden). We herhalen nog maar even onze argumenten die we eerder gaven.

In de eerste plaats, wordt op deze wijze een oneigenlijk gebruik gemaakt van de verkondiging. Die is geen therapeutisch middel om broeders en zusters in een ander kerkverband over hun emotionele problemen heen te helpen. Waarbij het trouwens ook de vraag is of zo'n predikant wel vruchtbaar kan prediken voor een gehoor dat vroeger een kerkelijke conflict meemaakte waarin ook hij was betrokken. Als dat conflict niet is uitgepraat en waarna verhoudingen zijn gezuiverd dan zal het eerder averechts werken, vrezen we. Vergelijk die onwrikbare verzoeningsprocedure hierboven.

Bovendien, en daar knelt het o.i. vooral: Woord en Sacrament horen bij elkaar. En juist bij dat laatste scheiden (nog) de wegen. Concreet: we kunnen niet samen het heilig Avondmaal vieren - waar het diepgaand gaat over onze verzoening met God én met elkaar - maar wel samen naar het heilig Woord horen die 'bediening van de verzoening is' en waarvan de Tafel teken en zegel is. Daar wringt het toch?
Dus: niet gaan 'offeren' want dat neemt de Heere niet aan, maar eerst verzoenen (Mat. 5:21 vv).

En ook, laten we alsjeblieft geen controversiële stappen nemen die het mooie proces dat de wederzijdse deputaten, naar onze stellige overtuiging onder de zegen van de Heere, mochten inzetten, gemakkelijk kunnen verstoren.

ICRC

Afgelopen week werd bericht dat de International Conference of Reformed Churches (ICRC) de GKv geroyeerd heeft. Zeer terecht gezien de negatieve ontwikkelingen in deze kerken waarvan de invoering van de vrouw-in-ambt het meest zichtbaar is maar veel dieper reikt[4].

Tegelijk is tot onze vreugde de aanvraag van het lidmaatschap van GKN gehonoreerd! Wij ervaren dat als een herkenning van de strijd die vrijgemaakt gereformeerden jarenlang hebben gevoerd om het gereformeerde karakter van hun kerken te behouden. En ook een erkenning van de kerken die zich sinds 2003 (DGK) en 2010 (GKN) van de GKv hebben moeten afscheiden om gereformeerd te blijven.

We spreken de hoop uit dat de kerken in deze ICRC verenigd, het eenwordingsproces tussen GKN en DGK stimuleren en de obstakels die nog worden ervaren helpen wegnemen.

Want er zijn diep ingrijpende ontwikkelingen. Volgend jaar staat de vereniging van GKv en NGK gepland. Het is bekend dat een aantal gemeenten en predikanten niet mee kan. Wat zou het een zegen zijn als wij hen allen warm konden verwelkomen zonder dat zij gelijk te maken krijgen met de narigheid als hierboven aangeduid. Ieder moet dit toch diep in zijn hart zwaar mee laten wegen, hoe vervelend ook herinneringen kunnen zijn aan vroegere kerkelijke moeilijkheden die jaren geleden speelden!

Calvijn

Laten we met elkaar als 'calvinisten' leren van 'de onderwijzing in de Christelijke godsdienst' zoals geboden in Calvijns Institutie (Boek 4, hoofdstuk 1, paragraaf 4):

'Wat wij zeggen, dat de zuivere bediening des Woords en het zuivere gebruik in de bediening der sacramenten een pand en kenteken is, dat wij die gemeenschap, waarin beide aanwezig zijn, veilig als een ware kerk kunnen aanvaarden, daarvan gaat de betekenis zo ver, dat die kerk nooit verworpen mag worden, zolang ze daarbij blijft, ook al is ze overigens vol van fouten. Ja zelfs zal er in de bediening van de leer of der sacramenten enige fout kunnen insluipen, zonder dat die ons van haar gemeenschap behoort te vervreemden. ()'

Deputaten van beide kerkverbanden hebben dit 'pand en kenteken' geconstateerd. Samen zijn wij 'ware kerk'. Maar er zijn wel verschillen. Daarvan betoogt Calvijn

'De apostel zegt (Fil. 3 :15): „Zovelen als wij volmaakt zijn, laat ons hetzelfde gevoelen; indien gij iets anderszins gevoelt, ook dat zal u God openbaren." Geeft hij niet voldoende te kennen, dat verschil van mening over zulke niet zo noodzakelijke zaken, geen oorzaak van scheiding behoort te zijn onder Christenen? Het is in de eerste plaats wel zaak, dat wij in alles eensgezind zijn; maar aangezien er niemand is, die niet door enige nevel van onwetendheid omhuld is, moeten wij of geen kerk overlaten, of het misverstand vergeven in die zaken, in welke men, zonder de hoofdsom der religie te schenden en zonder verlies der zaligheid, onwetend mag zijn.'

Dus iedereen mag zijn privé dwalinkjes koesteren? Nee, nee

'Maar mijn bedoeling is hierbij niet zelfs maar de aller geringste dwalingen in bescherming te nemen, alsof ik meende, dat die vriendelijk en oogluikend moge begunstigd worden; maar ik bedoel, dat we niet lichtvaardig om het een of ander klein verschil, de kerk moeten verlaten, wanneer slechts in haar die gezonde leer ongeschonden, gehouden wordt, waarop de Godzaligheid onaangetast berust, en wanneer het door de Here ingesteld gebruik der sacramenten bewaard wordt. Wanneer wij intussen ons best doen te verbeteren, wat ons mishaagt, dan handelen we daarin naar onze plicht…'

Precies, dat is wat de gezamenlijke deputaten voorstelden. De weg naar vereniging inslaan en ondertussen onze moeiten 'die ons mishagen' met elkaar uitpraten en oplossen.

Laten we blijven bidden om de voortgang van Christus' werk in het bijeenbrengen van allen die hetzelfde kostbare ware geloof hebben ontvangen. In liefde tot God en tot elkaar.

Bijlage -  Geschiedenis contacten DGK – GKN

Update 22-10-22

1. 2015 - Juni
   DGK zenden een uitnodiging naar GKN voor een open gesprek. 
2. 2015 - September
   GKN besluiten om een oriënterend gesprek aan te gaan met deputaten DGK. 
3. 2016 - Januari
   Het oriënterend gesprek vindt plaats tussen afgevaardigden van DGK en GKN. 
4. 2016 - Maart
   De GKN-synode stuurt een brief, De Brief, naar de DGK-synode 2018 o.a. met het verzoek eerst de instructie aan hun deputaten te wijzigen. In deze instructie staan oordelen over de GKN die een open gesprek in de weg zouden staan.  
5. 2016 - Maart
   DGK-deputaten sturen binnen veertien dagen een brief naar de GKN-synode waarin wordt aangegeven dat de punten in hun instructie geen oordelen of voorwaarden inhouden, het zijn gesprekspunten. 
6. 2016 - Oktober
   De GKN-synode laat een commissie een reactie voorbereiden op de brief van DGK- deputaten. 
7. 2016 - December
   De GKN-synode besluit om een mondelinge toelichting te gaan geven op De Brief die de GKN in maart 2016 heeft verzonden aan DGK. 
8. 2017 - Februari
   GKN geeft DGK een toelichting op De Brief. Geconstateerd wordt dat kerken op het fundament van de Schrift en de gereformeerde belijdenis moeten staan. 
9. 2017 - Maart
   De GKN-synode besluit tot oriënterende gesprekken met DGK tot oktober 2018.
   De Brief aan de DGK-synode wordt niet teruggenomen. 
10. 2018 - Maart
    GKN wil dat de DGK-Synode De Brief van GKN-synode (landelijke vergadering) maart 2016 alsnog zal behandelen.  
11. 2018 - Oktober
    GKN GS 6/10/18 herkent DGK als kerken van Christus. Er zijn nog wel verschillen geconstateerd in opvattingen over de kerk.
    De GKN-synode eist dat de DGK-synode van 2021 GKN ook als kerken van Christus herkent. Zolang dat niet gebeurt worden de gesprekken niet voortgezet.
12. 2018 – November
    De deputaten kerkelijke eenheid van DGK (ACOBB) willen een buitengewone synode bijeenroepen omdat anders het samensprekingsproces twee en een half jaar stagneert. Maar daarvoor vragen zij wel om in het vroege voorjaar van 2019 enkele gespreksonderwerpen die nog niet werden behandeld, te bespreken. Wil GKN dit?
13. 2019 - Maart
    Twee broeders van GKN deputaten Eenheid gereformeerde belijders (Egb) spreken met ACOBB. De laatste verklaart o.a. dat het niet verantwoord langer dan strikt nodig te wachten met kerkelijke eenheid; na herkenning mogen er geen kerkscheidende onderwerpen meer zijn die een zo spoedig mogelijke erkenning in de weg staan. Scheuringen en schorsingen in het verleden kunnen het best plaatselijk worden besproken.
14. 2019 - Maart
    De GKN synode staat toe dat de deputaten ACCOBB en Egb weer verder praten.
15. 2019 – Mei
    Het gesprek gaat over de katholiciteit van de kerk en de plaats van het kerkverband.
    Er blijkt overeenstemming over fundamentele zaken als de omgang met de Schrift, de gereformeerde belijdenis en de kerkorde, alsmede het functioneren daarvan. De ACOBB zullen op korte termijn een buitengewone synode (DGK) bijeen laten roepen.
16. 2019 – Juli
    De buitengewone synode besluit de GKN te herkennen als kerken van Christus, staande op het fundament van apostelen en profeten. Zij doet het dringende verzoek aan GKN de weg naar realisatie van de eenheid te vervolgen. En in overleg met deputaten GKN de route te bespreken waarlangs kerkelijke vereniging in alle zorgvuldigheid zo haast als mogelijk is, gestalte kan worden gegeven. Wegnemen van plaatselijke belemmering van eenheid is primair een zaak van de plaatselijke gemeente.
17. 2019 – November
    De GKN-synode neemt met dankbaarheid van de gevraagde herkenning door DGK kennis. GKN deputaten mogen nu weer samenspreken. Zij moeten samen met deputaten DGK alle punten bespreken hoe kerkelijke eenheid op een zorgvuldige manier gestalte kan worden gegeven. Daarbij moeten ook de moeiten en pijnpunten van plaatselijke kerken en broeders en zusters betrokken worden.
    Deputaten moeten hun synode van oktober 2020 van advies dienen hoe weer verder te gaan.
18. 2020 – Januari
    Deputaten GKN en DGK ontmoeten elkaar op 29/01/20 op grond van de uitspraken van beide synodes waarin ze elkaar herkennen als kerken van Jezus Christus.
19. 2020 – September
    Na corona gesprek hervat op 2/9/20 over onderwerpen die besproken dienen te worden op weg naar wederzijdse erkenning als kerk van Christus en daarnaast  -overwegend praktische punten voor daadwerkelijke eenwording. Deputaten zijn dankbaar voor de goede vorderingen en het onderling vertrouwen. Vooral ook omdat beide afvaardigingen de gesprekken op geestelijk niveau in een ootmoedige houding willen voeren.
    De volgende ontmoeting is op 16/09/20. Daarvoor is ook de hersteld gereformeerde kerk van Bunschoten-Spakenburg voor een nadere kennismaking uitgenodigd.
20. 2021 – April
    Deputatie DGK en GKN stellen voor dat beide afzonderlijke synodes wederzijdse erkenning uitspreken en overgaan tot een ‘staat van vereniging’ en daar verder vorm en concrete inhoud aan te geven. 'Het is met het oog op de glorie van Christus dat wij ons genoodzaakt weten en de vrijmoedigheid hebben om dit voorstel te doen. Het is ons verlangen om Hem de glorie te geven, zodat ook door deze vereniging als werk van de verhoogde Zaligmaker, mensen zullen geloven dat Christus is: de door de Vader gezonden Zaligmaker (Joh. 17: 21).'
    Deputaten: DGK Ds. M.A. Sneep, br. B. Lourens, ds. M. Dijkstra, ds. E. Heres, ds. C. Koster, ds. S. de Marie; GKN dr. A. Bas, br. J. Hartog, ds. L. Heres, ds. A. Jongeneel, ds. J.R. Visser, ds. R. van der Wolf
21. 2021 – Oktober
    De GKN classis Noord stemt tegen het bijeenroepen van een vervroegde synode om de eenwording van DGK en GKN te bespreken en zo mogelijk verder gestalte te geven.
22. 2022 – Februari
    De GKN classis Noord stemt opnieuw tegen het bijeenroepen van een vervroegde synode om de eenwording van DGK en GKN verder gestalte te geven. Stemming: vier voor; 5 tegen; 1 onthouding.
23. 2022 – Oktober
    De GKN classis Noord stemt voor de derde keer tegen het bijeenroepen van een vervroegde synode om de eenwording van DGK en GKN verder gestalte te geven.