Synodeverslagen

GS Ede – Impressie 02

D.J. Bolt

19-04-14

Langzamerhand komt de besluitvorming van spannende onderwerpen in zicht. Opnieuw schonk de synode uitgebreid aandacht aan de zaak van vrouwelijke ambtsdragers. De bespreking ervan zal overgaan in een besluitvormende fase op 17 mei a.s., zo is de bedoeling. Een dag daarvoor staan de zgn. 'BBK grieven' op de agenda. De zorgen en de vermaningen die de buitenlandse kerken hebben geuit zullen dan aan de orde komen in aanwezigheid van hun afgevaardigden. Daarna doemt de relatie met de NGK op. Ook een zaak die van groot belang is, zoals hieronder zal worden aangeduid.

Het wordt een warme zomer.

Vergaderen

De synodevergaderingen kenmerken zich naar onze waarneming tot nu toe door rustige besprekingen onder de ontspannen leiding van dr. Voorberg volgens vaste vergaderstramienen. En zondigt men tegen een strikt formele organisatieregel dan wordt dat soepeltjes opgevangen.

Het is ook plezierig voor bijwoners dat iedere afgevaardigde die wat te berde heeft te brengen naar een van de spreekgestoelten moet gaan. Dat maakt het volgen van de discussies gemakkelijker dan met individuele microfoons, zoals in Harderwijk.
Ook de relatie met de pers is plezierig en ruimhartig. Het secretariaat en de griffier verschaffen de nodige stukken veelal zonder dat daar om moet worden gevraagd. Dat vergemakkelijkt het werk.
En we mogen mee eten van de synodetafel, en dat is meer dan de kruimkens die hongerige afgevaardigen van de tafel laten vallen. Heel mooi!

Achter gesloten deuren

We hebben het jammer gevonden dat een aantal zaken achter gesloten deuren is behandeld. Dat begon gelijk al met de behandeling van een bezwaar tegen een van de afgevaardigden om zijn publieke uitlatingen op internet. Geen enkele reden lijkt ons om die niet in het openbaar te bespreken, vergelijk de behandeling van de bezwaren destijds tegen de synodeafgevaardigde ds. B.J.F. Schoep op de synode van Amersfoort-West.

Ook de tweedaagse heisessie op Mennenrode over de vrouw in het ambt was niet voor publiek en media toegankelijk evenmin als het informele gesprek met de vertegenwoordigers van het Appel. En zo is er wel meer te noemen. De Notitie Commissie Opiniërende Ronde overwoog zelfs nadrukkelijk om verdere behandeling van MV in een besloten zitting voort te zetten gezien de narigheid die de pers kan aanrichten.

Het lijkt ons dat het kerkvolk er alleszins bij gebaat is dat zaken ook als die veel emoties oproepen in alle openheid worden behandeld. Het gaat uiteindelijk om het leven van de broeders en zusters voor de Here. En als er veel verschil van inzicht is, en dat is er, dan is het goed om de oren wijd open te zetten en intensief naar elkaar te luisteren. Zo kan goed worden meegeleefd en ook meegebeden. Het risico van oplopende emoties moet dan maar voor lief worden genomen. Overigens zal eerlijke openheid eerder de gemoederen in bedwang houden en eventueeel tot bedaren brengen dan handelen in achterkameren. 

Vergadertechniek

Opnieuw is de de methode van rondenbespreking gekozen. Die hoeft hier niet te worden toegelicht maar kan bekend zijn uit de gepubliceerde verslagen. Het is een efficiente manier om met een groot aantal, 36 afgevaardigden, te vergaderen. In twee ronden kan een zaak worden afgehandeld meestal.

Maar er kleeft een nogal belangrijk bezwaar aan naar onze mening. En we weten ook dat afgevaardigden dat zo ervaren. Het probleem is namelijk dat op deze wijze zaken zelden goed uitgediscussieerd worden. In het vergaderregiem kunnen de afgevaardigden en deputaten elkaar niet direct aanspreken. Zo is er dus geen onderlinge discussie mogelijk. Dat laat het rondensysteem niet toe. En dat is beslist jammer. Want een enkele keer dat de voorzitter het (zijns ondanks?) toch toeliet bleek weer dat dat heel snel tot verheldering van een situatie leidt.
Natuurlijk kan dit niet ongebreideld. Geen enkele discussie zou meer op tijd kunnen worden afgerond. Maar een echt inhoudelijke discussie komt in een puur rondensysteem niet of nauwelijks van de grond. En zo'n discussie is juist zo nodig bij spannende onderwerpen, zoals die voorliggen. 

Nu is er wel een onderling circuit van vragen/antwoorden via moderne communicatiemiddelen. Maar nog afgezien van alweer het niet-transparante karakter hiervan, zo kom je er toch ook niet uit kennelijk. Dat blijkt wel uit het enorme aantal vragen dat de afgevaardigden heeft uitgewisseld over MV.

Hoe zou o.i. goed zijn als over deze vergadertechniek nog eens goed zou worden nagedacht.

Deputaten

Niemand die de besprekingen heeft bijgewoond kan het zijn ontgaan hoe groot de invloed van deputaten is. Neem voor de aardigheid maar eens de verslagen van de Buitenlandweek, de 'Opiniërende Ronde' MV en de bespreking van het ZHT rapport en voorstellen. Steeds weer valt het op dat in feite de welbespraakte woordvoerders van deputaatschappen de lead hebben in de vergaderingen.

Dat is ook wel te begrijpen. De deputaten zijn immers de deskundigen? Zij hebben een aantal jaren ergens aan of voor gewerkt. Mogen ze dan ook eventjes hun resultaten presenteren, toelichten en verdedigen? Dat klinkt heel plausibel maar heeft tegelijk ook een groot nadeel en is in zekere zin gevaarlijk.

De indruk is dat we een deputatenkerk aan het worden zijn. Deputaten bepalen ongeveer wat er in de kerken dient te gebeuren en welke kant het op moet gaan. Natuurlijk komen ze met conceptvoorstellen en moet de synode er nog wel een klap op geven, zoals dat heet. Maar in de praktijk zie je toch gebeuren dat een synodevergadering deputaten maar moeilijk in een andere richting kan krijgen.
Ook hier is het rondensysteem o.i. funest. Eens even doordebatteren met deputaten is er niet bij: een vraag in de eerste ronde, hooguit nog een in de tweede en dan is het al voorbij. Terwijl soms de wens leeft om een goed en diep op bepaalde punten door te praten. Wat dat betreft is het een aardige ervaring om de laatst gehouden MV bespreking eens te analyseren op de vragen en antwoorden die wel en die niet door deputaten zijn gegeven.

Hoe dan wel?

O.i. kunnen verschillende buitenlandse kerken ons op dit punt misschien wat leren. Als we het goed hebben begrepen dan doen deputaten daar niet mee met de besprekingen op de synode. Deputaten rapporteren hun werkzaamheden en leggen verantwoording af aan een commissie uit de synodeafgevaardigden. Hooguit kan er als dat nodig is nog eens om additionele informatie worden gevraagd.

Dat betekent dat de synodeafgevaardigden in alle rust als kerken informatie kunnen overwegen en besluiten nemen. Geen deputaten die steeds maar weer het spreekgestoelte beklimmen om hun mening te geven en proberen in hun richting te sturen. Dus na het gedane werk van deputaten is het woord echt aan de kerken.

De informatieoverdracht zal misschien is lastiger en indirecter zijn maar de besluitenvorming zal er vanuit het oogpunt van gereformeerde kerkregering verantwoorder zijn o.i.

Misschien zou het goed zijn om de bespreking op 16 en 17 mei a.s. zonder de respectieve deputaatschappen BBK en MV te doen. Natuurlijk mogen ze op de publieke tribune alles meemaken en mocht het zijn dat er een dringende vraag ontstaat die niet uit de stukken kan worden beantwoord, voilà geen bezwaar om de vergadering even te schorsen en informatie in te winnen. Zou dat niet een veel transparanter en eerlijker proces van besluitvorming opleveren?

Vrouw in het ambt

Een commissie uit de synode heeft getracht de stortvloed van vragen (144, meer dan onze Catechismus) samen te vatten en te rubriceren. Daaruit is een Notitie voortgekomen die we in Bijlage 1 van GS Ede Verslag 06-415/MV ZHT APPEL, rubriek Synodeverslagen hebben opgenomen. De notitie diende als basis voor de bespreking op 11 april jl.

Op de toehoorder maakte de discussie een wat chaotisch indruk. En wekte ook wel een beetje een verwonderde vraag waarom er in dit stadium niet al veel meer duidelijkheid is. Er is immers al die heisessie geweest met als adviseurs prof. dr. A.L.Th. de Bruijne en prof. dr. G. Kwakkel. En de deputaten hebben nog weer vlak voor de Opiniërende Ronde een uitleg gegeven die overigens weinig nieuws bevatte voor degenen die hun rapport hebben bestudeerd en kennisgenomen hebben van hun verdediging daarvan in Hamilton.

Eerlijk gezegd hebben we niet de indruk gekregen dat de deputaten met hun toelichting en beantwoording in de 'Opiniërene Ronde' zoveel helderheid hebben verschaft. Naar onze mening zijn heel veel vragen en probleemstellingen nog onbeantwoord. Een paar voorbeelden uit de bespreking:

• Waarom zijn de vroegere argumenten, b.v. van Van Bruggen niet verwerkt? Deputaten gaan niet met hem in discussie. Zijn visie wordt niet beschreven noch bestreden. Dat klopt niet want de regel is dat bestaande argumenten voor of tegen een zaak moeten worden getoetst.
• 'Ondergeschiktheid' wordt door de meerderheid van de deputaten als rangorde beschouwd terwijl het gaat om volgorde. Als in 1Kor. 15 staat dat de Zoon zich onderwerpt aan de Vader is dat duidelijk geen rangorde maar volgorde.
• Het is gechargeerd dat een vrouw geen onderwijs zou mogen geven. Dat leert de Schrift niet maar het geldt wél in de eredienst, zie 1Tim. 2 en 1Kor. 14. Het gaat dus niet om een algemeen zwijgen. De meerderheid van de deputaten doet dus op deze punten geen recht aan wat de Bijbel zegt.
• Deputaten geven vijf argumenten in een cluster voor het apostolisch gezag van Paulus' verbod: drie Bijbelse argumenten en twee die tijdsbepaald zijn. De Bijbels argumenten poetst u weg met de twee tijdsbepaalde. Waarom poetst u de tijdsbepaalde niet weg met de Bijbelse?

En dit is met vele voorbeelden uit te breiden. Terecht klaagde een afgevaardigde dat deputaten vaak niet op de vragen ingaan.

De visie

Een dieptepunt was o.i. hetgeen br. Van Leeuwen als woordvoerder MV opmerkte over beeldvorming. Van Leeuwen zegt:

In het stuk van de Mennenrode sessie wordt ook iets gezegd over beeldvorming. Er is een verschil tussen beeldvorming en wat werkelijk wordt gezegd. We stellen niet voor de ambten voor vrouwen open te stellen. Maar wél dat die visie mag bestaan, dat die past binnen de gereformeerde bandbreedte. Er is dan dus geen belemmering meer bij gemeentestichtingen en bij kerkelijk overleg. Maar er moet voor de praktijk nog wel verder naar gekeken worden.

Ons rapport is niet het eind van alle tegenspraak. Maar wel vinden we dat de visie erin in de kerken een legitieme plaats mag hebben. De praktische consequenties komen later.

We vinden het verbazingwekkend dat men dit als een serieus statement durft te lanceren. Je moet toch wel heel naïef zijn als je denkt dat je tegenstanders met zo'n kluitje in het riet kunt sturen. We hebben moeite om zo'n benadering nog kerkelijk-eerlijk te vinden.

Want ook de deputaten weten natuurlijk heel goed dat met het etiket goed gereformeerd op hun opvatting ('binnen bandbreedte'), consistoriedeuren openzwaaien voor vrouwelijke ambtsdragers. Wie en welke kerkelijke vergadering zou dat dan nog principieel tegen kunnen houden? Hooguit zal men nog wat tegenpruttelen dat we hadden willen wachten op de (nieuwe) MV deputaten die nog even een HKO-ei moeten leggen voor een nieuw kerkordelijk broedsel. Maar tegenhouden? Als in Assen nu al vrouwen deel uitmaken van het zgn. leiderschapsteam alias kerkenraad? Als sommige vrouwen staan te trappelen om hun gaven in te zetten in de kerkenraad en dreigen te verdwijnen naar de NGK of PKN als dat niet snel in de GKv kan? En als 'we ons moeten schamen' dat we vrouwen weren uit de consistorie en van de kansel, zoals te horen was in de bespreking?

Zou men werkelijk denken dat het kerkvolk zo onnozel is dat dit niet wordt doorzien? In elk geval geeft het ons een nare smaak in de mond. Wees dan als mannen rechtdoorzee  en erken dat hiermee definitief de barrière op de weg naar de vrouw in het ambt is weggeshoveld.

Gelukkig zien verschillende afgevaardigden dit ook wel. En br. Slump die niet meegaat met zijn collega-deputaten typeerde de opvatting van zijn collegae kernachtig zo:

Hun visie slokt de andere visie op.

Zo is het maar net.

De praktische consequenties komen bovendien niet later. De deputaten kunnen dat wel als een doekje voor het bloeden ons voorhouden maar nog tijdens deze synode komt het uur der waarheid als de relatie met de NGK weer aan de orde komt. Want het besluit t.a.v. deze kerken ligt op hetzelfde niveau als de MV discussie. Het is eenvoudig kerkelijk ondenkbaar om een te worden met deze kerken waarin vrouwen al jaren tot alle ambten zijn toegelaten en tegelijk in de beoogde GKV-NGK combikerk met droge ogen te beweren dat dat niet Schriftuurlijk.

Maar dat willen deputaten ook niet. De visie die de synode moet accepteren dient juist ook om de NGK 'binnen te halen'. En om missionaire gemeenten (als Stroom-West) met vrouwen in het leiderschapsteam in het kerkverband te kunnen opnemen, zie het slot van de boven aangehaalde uitspraak van Van Leeuwen.

Keuze

Er zijn voor zover wij het kunnen zien slechts drie keuzen voor de synode. We proberen daar ook wat consequenties bij aan te geven.

1. Handhaaf de leer van de kerk van alle eeuwen.
   Consequenties:

• Geen vrouwen in de ambten.
• Mogelijke onttrekking van vrouwelijke theologen e.a.
• Geen vereniging met de NGK.
• Versterking relatie met de CGK en andere gereformeerde kerken.
• Problematische relatie met sommige missionaire gemeenten.
• Bestendiging van buitenlandse zusterkerkrelaties.

2. Aanvaarding visie van de deputatenmeerderheid.
   Consequenties:

• Alle ambten principieel open voor vrouwen.
• Afscheiding van bezwaarden.
• Geen belemmering meer voor eenwording met de NGK.
• Verkoeling relatie CGK en andere gereformeerde kerken.
• Opname missionaire gemeenten in kerkverband.
• Verbreking van een aantal buitenlandse zusterkerkrelaties.

3. Uitstel beslissing voor nadere studie

Optie C lijkt aantrekkelijk want dan kan de echte beslissing nog weer worden uitgesteld en zijn de consequenties voorlopig beperkt wellicht. Maar naar ons gevoel gaat het dan niet om een echte behoefte aan nieuwe informatie. Immers, er is als zoveel materiaal beschikbaar, meters literatuur in de boekenkast. En de zaak zoals die op de synodetafel ligt is volstrekt duidelijk. Het is een zaak van kiezen of delen geworden.
 

En is er een uitweg door het diakenambt (mogelijk) open te stellen? Dat is niet realistisch en wordt bij het huidige innerkerkelijke klimaat als een fopspeen gezien.

Bovendien ook diakenen hebben een regeerambt, alleen is het op een ander terrein van het kerkelijk leven. Dat helpt tegenstanders van de vrouw in het ambt dus niet veel verder.

Er is o.i. maar één goed besluit.

Dijk doorgebroken

Het is nog niet duidelijk welke kant de synode op gaat. Tegelijk is de richting waarin het kerkverband zich beweegt duidelijk. Katalysatoren zijn daarbij de TU en de NGK.
De verstrengeling van de GKv met de NGK wordt steeds intiemer. Als laatste wapenfeit hebben we gemeld de samensmelting van de bladen De Reformatie en Opbouw. De Reformatie, het blad dat een prominente rol destijds speelde in de handhaving van de belijdenis en de gereformeerde kerkorde in de jaren zestig. Het kan verkeren!

We zijn geschrokken van de manier waarop niet alleen jongeren maar ook ouderen praten over deze zaak. In een gesprekje dat we hadden in de wandelgangen van de synode kwamen twee oudere zusters er ronduit voor uit dat vrouwen in alle ambten zouden moeten kunnen dienen. We kunnen aan jonge gestudeerde vrouwen gewoon 'niet meer uitleggen' dat het niet zou mogen, zeiden ze. We kunnen het niet maken ze nog langer buiten de consistoriedeur te houden want dan gaan ze weg! Bovendien vrouwen mogen álles in de kerk, van catechisatiegeven tot kindermoment(!) in de dienst, behalve dat ene niet, ambtsdrager. Dat is gek, discriminatie. En Paulus, ja, het verbod gold voor die tijd, in onze tijd is alles andersom. We moeten met ons tijd mee. We kunnen het echt niet meer uitleggen…

Daar valt weinig meer tegen te praten. We vrezen dat van de hier en daar ingewikkelde redenering van de deputaten niet veel anders overblijft dan dat Paulus' verbod paste bij zijn tijd. En die scheppingsorde? Wij vrouwen hoeven toch ook geen hoedjes meer te dragen?

Zelfs als de synode zou besluiten tot de A-keuze valt te vrezen dat het niet meer landt in brede lagen van ons kerkvolk, zo lijkt het.

Bezinning

We moeten elkaar vertrouwen, zei de woordvoerder van het deputaatschap, en ons bescheiden opstellen.

Maar is het niet hoog tijd juist diegenen die een revolutie willen aanrichten in de praktijk van meer dan 2000 jaar christelijke kerk tot bescheidenheid en terughoudendheid te manen?

We zullen ons moeten bezinnen òf, en hoe we verder gaan. Want wellicht kan de Karmelkeuze niet meer worden ontweken.