Ethiek

Uit de kerken

Nieuwe artikelen
Signalen



Aanmelden GRATIS nieuwsbrief

Naam:
E-mail:



printen

mailen

Signalen 07

 

R. Sollie-Sleijster

21-02-15

 

Ontwikkelingen in de kerken laten zich naast officiële besluiten van kerkelijke vergaderingen ook goed aflezen aan allerlei artikelen en berichten in de kerkelijke pers. Talrijke publicaties in kranten, kerkbodes en theologische tijdschriften signaleren de richting waarin kerken en gemeenschappen zich bewegen.

 

We geven signalen door in twee categorieën. Kortere items zijn te vinden in het signalenvenster op de homepage. De wat uitgebreidere berichten zijn meer samenvattingen. Die brengen we onder in documenten met de titel Signalen <volgnummer>. Zij hebben meer het karakter van een 'persschouw'.


 

De ergernis van het Evangelie – De Waarheidsvriend (Geref.Bond PKN) via RD 31/01/2015

 

Gnostisch denken is de achtergrond, zo stelt prof. dr. G. van den Brink. Hij ziet bij ds. E.J.A. van der Kaaij (hervormd predikant, onlangs geweerd van de kansel in Nijkerk) in zijn ontkenning van de historische Jezus de invloed van The Jesus Mysteries (1999). Dit boek werd geschreven door Timothy Freke en Peter Gandy. De evangeliën zouden teruggaan op een Egyptische mythe over een opkomende en ondergaande zon die als god werd vereerd en deze mythe zou verbonden zijn aan Jezus van Nazareth. Algemeen wordt de wetenschappelijke grond van deze theorie afgewezen.

Prof. Van den Brink wijst erop dat dit gedachtegoed aansluit bij onze postmoderne tijdgeest. De exclusieve uitspraak dat God zich alleen in de mens Jezus van Nazareth heeft geopenbaard ontmoet scepsis. Maar het Nieuwe Testament is zonder deze uitspraak niet te begrijpen. De kern van het Evangelie is in het geding. Het Nieuwe Testament is antignostisch. Het benadrukt het ware mens-zijn van Jezus, de geboorte, lijdensweg en kruisdood en wie dat niet erkent als Gods soevereine weg tot onze verlossing gaat in tegen de fundamenten van het kerkelijk belijden.

Paulus en Johannes benadrukken dat we alleen tot God kunnen komen via Jezus en wijzen leringen af die ontkenden dat de Christus als mens van vlees en bloed op aarde had geleefd. De gnostische onderstroom dook telkens weer op en sluit voortreffelijk aan bij ons moderne denken. Ze tast onze autonomie niet aan en ziet zondaren hoogstens als gevallenen. Ze kan niets met het Oude Testament en ziet geen speciale positie voor het volk Israël.

Prof. Van den Brink hoopt dat ds. Van der Kaaij niet zo ver gaat, maar het belijden van de kerk wordt wel fundamenteel aangetast. De ergernis van het Evangelie is weggesneden.

 

Boek en film “Vijftig tinten grijs” tonen uitholling Westen RD16/02/2015

 

Albert Mohler (rector Southern Baptist Theological Seminary, Louisville) schrijft op zijn website (albertmohler.com) dat het succes van 'Vijftig tinten grijs' de verwarring onthult van een samenleving die God kwijt is. Onze tijd komt steeds verder af te staan van de Bijbelse visie op seksualiteit en menselijke waardigheid. Mohler wijst op de eenheid die hij ziet tussen het goede, het schone en het ware en hoe hij die uit één bron ziet komen: God zelf. Wie deze drie dingen van elkaar los wil maken is antichristelijk. Het is zondig en openlijke ongehoorzaamheid.

Bij porno wordt het goede, ware en schone uit elkaar getrokken en dat vormt een aanslag op de menselijke waardigheid. Hoge verkoopcijfers wijzen op verlies van schaamtebesef. Het boek maakt christenen bewust van het bestaan van vrouwgerichte pornografie; het zou gemeengoed aan het worden zijn. Dit boek draait om vormen van seksualiteit die voorheen als pervers en gewelddadig werden afgewezen. Maar nu is dit geaccepteerd, want 'alles wat volwassen mensen leuk vinden en waar ze zelf in toestemmen, staat vrij'. Met een zak popcorn erbij kun je de film bekijken en zo worden impliciet de gepropageerde vormen van seksualiteit geaccepteerd.

Juridisch zal de film tegenwoordig niet als obsceen of pornografisch worden gekenmerkt, maar Bijbels gezien is het dat wel. Het lezen van het boek is een daad van openlijke ongehoorzaamheid tegen Gods goede gave van seksualiteit. Het verlies van schaamte is geen teken van culturele vooruitgang en bevrijding, maar juist een teken hoe diep de verwarring is die onvermijdelijk samengaat met het bederf van Gods gaven. Het ware, goede en schone moeten we verenigen in onze harten, gedachten én in ons lichaam. Laten we dat niet scheiden.

 

Leertucht PKN begint bij de classis RD 13/02/2015

 

Wim van Egdom stelt vragen aan de PKN over leertucht vanwege de botsende geluiden vanuit de PKN. Enerzijds een orthodoxe koers en de angst daarvoor bij vrijzinnigen: ze zouden zelfs de leertucht kunnen toepassen. En anderzijds een vrijzinnige predikant Ds E.J.A. van der Kaaij tegen wie de Gereformeerde Bond het kerkbestuur wil laten optreden. Hoe zit dat?

De Kerkorde noemt naast tucht tegen personen ook leertucht. Leertucht is 'opzicht over de verkondiging en de catechese' en 'strekt tot de rechte bediening van het Evangelie en tot wering uit verkondiging en kerkelijk onderricht van datgene wat de fundamenten van de kerk aantast, doordat het de gehoorzaamheid aan de Heilige Schrift uitsluit en de gemeenschap met de belijdenis van het voorgeslacht verbreekt' (PKN Kerkorde, ordinantie 10, artikel 13, lid 1). Leertucht is niet iets nieuws, maar zit verankerd in de kerkorde, het huishoudelijk reglement.

 

Maar waarom treedt het kerkbestuur, het moderamen dan nooit op tegen predikanten met afwijkende leringen? De reden is dat zij het dagelijks bestuur van de generale synode (GS) zijn en niet zelfstandig kunnen optreden.

Maar waarom pakt de GS die predikanten niet aan? De classis moet een leertuchtprocedure initiëren na de kerkenraad gehoord te hebben. De GS beslist over de leertuchtkwestie. Neemt zij het bezwaar over, dan kan ambtelijk werk tijdelijk worden verboden en als hij of zij zich uiteindelijk niet voegt naar het oordeel van de GS, dan wordt die predikant 'van het ambt ontheven' (ordinantie 10, artikel 15, lid 5 en 6).

 

Speelde dit ook in 2007 i.v.m. ds. K. Hendrikse en zijn boek 'Geloven in een God die niet bestaat'? Ja, de classis Zierikzee stelde vast dat de fundamenten van het belijden niet waren aangetast. Dus geen leertuchtprocedure, mede doordat wat ds. Hendrikse beweerde al veel eerder werd gesteld door vrijzinnigen die al vele decennia een plaats hebben binnen de Hervormde Kerk.

 

Conclusie is dat je zonder problemen alles mag zeggen, schrijven en preken?

Dr. A.J. Plaisier verwijst naar de website van de PKN, waar wel over het bestaan van God en de verzoening door Christus wordt gesproken (rapport 'Jezus Christus, Heer en Verlosser' na de publicatie van prof. dr. J. C. den Heijer waarin hij de verzoening van zonden door Christus' kruisdood ter discussie stelde; na de publicatie van ds Hendrikse kwam 'Spreken over God', dat zijn opvattingen weersprak).

 

Maar worden er wel eens predikanten geschorst? Dr. Plaisier heeft al in 2010 aangegeven dat er verschil is tussen tucht over de leer en tucht over de persoon i.v.m. de leer. In dit laatste is de PKN zeer terughoudend, wat als teken van zwakte kan worden aangemerkt. Het leidt volgens hem maar tot verdriet, scheuring en ruzie.

Dooddoener? Maar je kunt het ook zien als een 'vrucht van kerkelijke praktijk en daarmee van wijsheid'.

 

Uw 5 kost mij twaalfduizend euro De Groene Amsterdammer 15/05/2013

Hoe de markt huishoudt op de VU

Een kijkje achter de schermen van de universitaire wereld.

 

VU-filosoof Ad Verbrugge spreekt van de 'onteigening' van zijn werkplek en zijn collega Chris Lorenz spreekt van een 'voorgeprogrammeerd ongeluk'. Wat hier speelt is dat de universiteiten steeds meer in de greep van het neoliberalisme komen, waar de colleges van bestuur (CvB) 'hun' instelling runnen als een commercieel bedrijf. 'Diep nadenken op een stoffige bank', zo typeerde de rector magnificus het vak filosofie, het is niet meer van deze tijd. Flexplekken en ergens een plankje  met wat boeken en 's avonds een leeg bureau, dat is het devies. 'Drang tot disciplinering' zie je hier onder het mom van transparantie.

Grote onvrede is merkbaar tegen de heers- en controlezucht door het CvB. Ook aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) komt het crisisverhaal bekend over. 'Dit gebeurt als het neoliberale model van het new public management met bijbehorende controledrang greep krijgt op een cultuurdomein als de universiteit', zo stelt geograaf Ewald Engelen van de UvA. Ronald Reagan's motto was: 'Make government work like business' en PvdA-minister Jo Ritzen introduceerde met de wet modernisering universitair bestuur dit managementmodel. Argument? Betaalbaarheid ook in de toekomst.

Vanuit het perspectief van productie, consumptie en concurrentie werd door een nieuwe generatie bestuurders de academie functioneel ingericht. De manager gaat wat wel meetbaar is, de geldstroom, gebruiken als maatstaf voor kwaliteit van onderzoek. Oud-president van de Kon. Ned. Akademie der Wetenschappen, Frits van Oostrom, concludeerde: 'Het academische lichaam is gedrogeerd met bloeddoping van het moderne marktdenken.' Meer studenten voor minder geld kan alleen door strakke controlemechanismen en zo ontstaat vanzelf een dikke laag managers die het 'rendement' in de peiling houden.

Maar in deze hiërarchie is het de omgekeerde wereld, het bestuur heeft een ondersteunende rol, maar nu lijkt het wetenschappelijk personeel het bestuur te dienen in het halen van zijn doelen. Het marktdenken kost veel. Salarissen van bestuurders zijn (aanzienlijk) hoger dan de Balkenendenorm.

Wim Berkelaar, kenner van de geschiedenis van de VU, wijst op de ideële geschiedenis, geloof ethiek, de spanning tussen geloof en wetenschap, maar nooit werd gesproken over input, output, targets e.d. De nieuwe bestuurders hebben geen wezenlijke banden met de VU of de protestantse wereld. Ze zitten gevangen in het neoliberale denken. Vergelijkbare ontsporingen zie je elders bij organisaties die ooit ideëel waren. Als fulltime betaald bestuursvoorzitter krijg je te maken met tien leden die lastig zijn, over die bijbel beginnen die je al lang niet meer leest, of over die eeuwige Abraham Kuyper die je alleen nog van horen zeggen kent.

Berkelaar: Is groeien wel zo goed? 'Het erfgoed wordt altijd bedreigd daar waar het kapitalisme in volle glorie bloeit'. De overheid speelt hier geen fijne rol, door de markt in het middenveld te prediken. Dan krijg je van die baasjes.

De Schotse ethicus Alasdair MacIntyre zei al in 1981 i.v.m. de invoering van marktwetten bij tot dan toe gevrijwaarde organisaties dat als ieder op doelmatigheid wordt beoordeeld, elke collega een soort productiemachine wordt. Effectiviteit is de norm, al het andere is 'wollig'. Zo wordt je elkaars concurrent, je moet naar succes streven, je zonder morren in het systeem schikken en altijd vrolijk zijn. Je moet jezelf kunnen verkopen, dus geen bescheidenheid. Dat is een afwijking. De winnaar krijgt de hoogste bonus aan de top met de meeste macht en de verliezer is degene die moet gehoorzamen. Aldus MacIntyre.

Paul Verhaeghe, Vlaams klinisch psycholoog, auteur van Identiteit, zegt: Het grote verhaal is tegenwoordig dat mensen competitieve wezens zijn die uit zijn op hun eigen profijt. Doet ieder dat dan heeft de maatschappij voordeel. Dus competitie, waardoor het management steeds hogere prestatienormen invoert. Geen ruimte voor bezinning. Stilzitten is lanterfanten. Teamgeest verzwakt. Ad Verbrugge constateert dat bepaalde colleges niet meer kunnen omdat ze niet rendabel zijn, niet genoeg tentamenpunten, niet genoeg inkomsten.

Boris Slijper, docent sociologie: Eigenlijk is het uitlokking tot fraude als je het systeem zo inricht dat een student kan klagen: uw 5 kost mij twaalfduizend euro, want student en afdeling kost het geld als een jaar moet worden overgedaan. Het systeem zet druk om zo veel mogelijk geslaagden af te leveren.

 

Abraham Kuyper (oprichter van de VU in 1880) sprak in zijn Stone-lezingen over het calvinisme in 1898 aan Princeton (VS): De vrijheid van de wetenschap bestaat er niet in dat zij bandeloos en ongebonden is, wel dat ze vrij is van alle band die haar onnatuurlijk is en niet uit haar levensbeginsel voortkomt.' Berkelaar en Verbrugge: dit wordt herkend, het probleem van de VU is dat zij onnatuurlijke banden met het marktdenken is aangegaan en intussen de banden die zij had moeten koesteren heeft geslaakt. Toon dat je als VU religie belangrijk vindt. Nu lijkt het of zij in een spiritueel vacuüm verkeert. De noodzaak voor jaarlijkse productie beperkt het karakter van de academie. Het kantoor van een onderneming is ontworpen om de bedrijfsidentiteit te weerspiegelen, maar de kamer van de hoogleraar moet zijn eigen domein zijn.