Aanpassen of getuigen
D.J. Bolt
28-11-15
In deze tijd worden er op meerdere plaatsen bijeenkomsten georganiseerd van verontruste GKv-leden samen met leden van de kerkengroepen GKN en DGK. Het lijkt ons wenselijk om daar regelmatig verslag van te doen. Temeer omdat langzamerhand van toenadering tussen deze kerkverbanden sprake is.
Zo hield op dinsdag 17 november jl. ds. J.R. Visser een toespraak te Hoogeveen. De predikant die tot voor kort zelf lid was van de GKv maar een beroep van de Gereformeerde Kerk Nederland (GKN) te Zwolle aannam, sprak op initiatief van verontrusten van GKv Hoogeveen over Aanpassen of getuigen.
De bijeenkomst werd door ongeveer 70 personen bijgewoond, waaronder leden van de afgescheiden kerken. Zij kregen na een ruime pauze gelegenheid om vragen te stellen en opmerkingen te maken.
De avond werd geleid door ds. P.F. Lameris, emeritus-predikant van de kerk te Den Helder (GKv). De bijeenkomst verliep in een goede sfeer en er werd veel onderling gesproken. Hieronder geven we een uitgebreide samenvatting van de toespraak en de beantwoording van vragen.
Toespraak
Ds. J.R. Visser
Enige tijd geleden is hier een voorlichtingsavond georganiseerd door De Gereformeerde Kerken (hersteld), DGK. De voorzitter vroeg om nu 'de andere kant te horen'. Ik ben niet blij met die vraag. Het gaat er om dat we samen Christus volgen. Ik heb twee boeken gelezen, een bibliografie over prof. C. Veenhof en een brochure over de scheuring in deze regio. Maar ik ga daar vanavond niet over praten. Want het gaat er om dat we ons samen onder het Woord van God stellen.
Eerst iets meer persoonlijks.
Een half jaar geleden stond ik nog met twee voeten in de GKv en nu ben ik dus lid van de Gereformeerde Kerken Nederland. Ik heb veel nagedacht over wat het probleem is in Nederland, in de GKv. Naar mijn overtuiging is het probleem: 'Hoe leven we vanuit de Schrift?', en 'Hoe spreekt de Here ons aan?'
Kan dat dan niet meer binnen GKv?
Ik heb midden in de GKv gestaan. Daar heb ik met liefde en in trouw Gods Woord uitgedragen. Zeker, met alle lek en gebrek maar toch steeds met de Bijbel open en zó gericht op 'wat zegt de Here'. Daar heb ik voor willen stáán.
En dan komt de omslag. Niet alleen in de GKv, ook verder in Nederland. Kijk als voorbeeld maar naar de ontwikkelingen binnen de Evangelische Omroep t.a.v. abortus, euthanasie, de onfeilbaarheid van de Schrift. Er vindt duidelijk een omslag plaats. Vergelijk het met uitspraken van ds. H. Mijnders van Zwolle (CGK) zoals die kort geleden in de pers kwamen. Hij zegt ook meegegaan te zijn met een grote omslag in het denken in kerk en theologie:
"Vroeger meenden we dat Jezus naar de aarde was gekomen om ons naar de hemel te brengen. Nu zeggen we dat het Evangelie zich allereerst op dít leven richt en zoeken we samen het Koninkrijk van God."[1]
In de vrijgemaakte kerken waren we ons altijd bewust van onze cultuuropdracht. We zagen het leven en werken hier vanuit het perspectief van de nieuwe hemel en aarde, het nieuwe koninkrijk. Dat is veranderd. Er heeft een omslag in het denken plaatsgevonden. Dat merk je in de gemeente. Men vindt preken over zonde en verlossing 'depressief' makend. We zijn toch door Jezus in de vrijheid gesteld en naar Paulus' brief aan de Galaten vrij van de wet?
Maar als Paulus zegt in Galaten 5:13
Want u bent geroepen, broeders, om vrij te zijn
dan voegt hij daar onmiddellijk aan toe
gebruik die vrijheid niet als een aanleiding voor het vlees, maar dient elkander door de liefde.
Dus niet de koers van het eigen hart volgen.
Zie ook Romeinen 8. Uit onszelf is er de gezindheid van het vlees. Als we naar het vlees leven kunnen we God niet behagen en zullen we sterven. Maar als we naar Christus gaan, zegt zijn Geest: ga naar zijn Woord. Dan levert ons leven geen slechte maar goede vruchten op.
Mijn vertrek uit de GKv heeft niet te maken met persoonlijke problemen. Er is in Dronten respectvol met elkaar omgegaan. Maar geestelijk zijn er diepe verschillen. Er is intens gesproken over de prediking, over de betekenis van de Schrift en de belijdenis. Hét punt is geweest of in de prediking moest blijven worden opgeroepen tot geloof en bekering, of niet.
Het heeft veel spanning gegeven. Deputaten 'bemiddeling' zijn er bijgehaald. Die kwamen al snel tot hun conclusie dat het beter was om 'uit elkaar te gaan'. Maar de kans op een beroep daarna binnen de GKv was heel klein. Dus wilden ze wel begeleiden naar 'ergens anders heen'.
Ik ben blijven preken zoals ik altijd heb gedaan, over onze zonden en de genade van onze Here Jezus Christus. Echter de meerderheid van de kerkenraad steunde dat niet en koos voor een afscheid zoals eerder door de deputaten werd aangegeven.
De vraag die beantwoord moest worden was: wat wil de Here in deze situatie?
Hoe gaan we om met de Schrift?
Er is in de GKv heel veel te doen over de vrouw in het ambt. Het gaat in deze zaak niet om een verschillende interpretatie van slechts enkele teksten. Dat blijkt ook wel uit het deputatenrapport dat gediend heeft op de synode van Ede. De deputaten zijn te prijzen voor hun eerlijkheid want ze stelden dat als je onbevangen de Bijbel leest deze geen vrouwelijke ambtsdragers toestaat.
Maar vervolgens gingen ze redeneren, een bepaalde hermeneutiek, bepaalde regels van Bijbeluitleg, toepassen. Want vrouwen niet tot de ambten toelaten kun je vandaag niet meer verkopen en zou de verbreiding van het evangelie in de weg staan, meenden ze. In de wereld van Paulus' tijd en cultuur was het daarom wel 'normaal' en geboden om geen vrouwen in de ambten toe te laten.
Maar het is de vraag of dat historisch wel zo is. Immers, je had toen ook priesteressen?
Echter belangrijker is, dat Paulus in 1Tim. 2 niet het argument 'cultuur' of verbreiding van het evangelie gebruikt maar verwijst naar de schepping! Dat is doorslaggevend.
Een andere tekst die in deze zaak vaak wordt aangevoerd is Gal. 3:26-29:
Want gij zijt allen zonen van God, door het geloof, in Christus Jezus. Want gij allen, die in Christus gedoopt zijt, hebt u met Christus bekleed. Hierbij is geen sprake van Jood of Griek, van slaaf of vrije, van mannelijk en vrouwelijk: gij allen zijt immers één in Christus Jezus. Indien gij nu van Christus zijt, dan zijt gij zaad van Abraham, en naar de belofte erfgenamen.
Deze tekst speelt bijvoorbeeld ook een grote rol bij hen die homoseksuele relaties aanvaardbaar achten, zie bijvoorbeeld het GKv rapport In liefde en trouw.
Men meent dat als je 'in Christus' bent, je vrij bent om zelf te bepalen hoe je leeft. Maar zo wordt deze tekst uit zijn verband getrokken en dat leidt tot vreemde conclusies. Laten we als voorbeeld de tekst maar eens aanvullen; …"slaven, vrijen, mannen, vrouwen, verkrachters of terroristen"…. Ieder voelt dat de tekst duidelijk iets anders bedoelt te zeggen.
Redeneren vanuit de cultuur maakt dat deze gaat heersen over de Schrift. Het gevolg is dat men meent dat één in Christus zijn betekent elkaar verder vrij laten. Er vindt een kanteling plaats m.b.t. zonde en genade. Hoe vaak hoor je niet dat we 'een parel in Gods hand' zijn. Maar het klassieke doopsformulier weet dat zelfs het kleine kindje bij het doopvont al ligt onder Gods toorn en opnieuw geboren moet worden.
De titel van mijn verhaal is Aanpassen of getuigen?. De vraag die ieder moet beantwoorden, is: hoe gaan we kerkelijk verder? Ons aanpassend aan de cultuur of levend vanuit Gods Woord? Het gaat daarbij om de principiële achtergronden. We zullen alles toetsen aan het Woord. Het gaat er niet om elkaar de maat te nemen. Bijvoorbeeld in het tijdstip van afscheid van de GKv, welke gezangen precies worden gezongen of welke bijbelvertalingen worden gebruikt. Het gaat erom dat we gereformeerd willen zijn in de ruimte van de Schrift. Daar ging het ook in de Vrijmaking om. Geen bovenschriftuurlijke bindingen. Niet binden waar de Schrift dat niet doet. Anders wordt de kerk sectarisch en een kleinzielig groepje.
Nog een voorbeeld.
Ook wij zijn kinderen van onze tijd en worden door de cultuur beïnvloed. Maar we zullen altijd weer naar de Schrift terug moeten. Maar is dat niet teveel gevraagd?
Laten we eens zien wat de Here Jezus in Matteus 19 zegt. In de geschiedenis daar vragen de Farizeeën of het geoorloofd is zijn vrouw weg te zenden om allerlei redenen. Mozes had immers echtscheiding toegestaan met een scheidbrief?
Maar de Here Jezus gaat dan terug naar Gen. 2, één man en één vrouw en een heel leven samen. De discipelen zien dat niet zitten, en oordelen dat het dan maar beter is om in het geheel niet te trouwen. Maar net als bij 'de rijke jongeling', zegt Christus ook hier: wat bij mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God. Levend in liefde voor God geeft Hij de kracht.
Vergelijk ook Col. 2:4-8
Dit zeg ik, opdat niemand u met drogredenen misleide. Want al ben ik naar het vlees afwezig, naar de geest ben ik bij u en ik zie met blijdschap de orde, die bij u heerst, en de hechtheid van uw geloof in Christus.
Nu gij Christus Jezus, de Here, aanvaard hebt, wandelt in Hem, geworteld en dan opgebouwd wordend in Hem, bevestigd wordend in het geloof, zoals u geleerd is, overvloeiende in dankzegging.
Ziet toe, dat niemand u meeslepe door zijn wijsbegeerte en door ijdel bedrog in overeenstemming met de overlevering der mensen, met de wereldgeesten en niet met Christus…
De algemene cultuur beïnvloedt ook de gemeente. Paulus vermaant haar zich er niet door op een dwaalspoor te laten brengen. Niet op eigen gevoel af te gaan maar het spoor van de Geest te volgen door de Bijbel te openen en zich te laten aanspreken. Verbonden aan Christus in een vast geloof, willen we Hem volgen als onze Heer.
Het gaat er om Christus als Heer te aanvaarden en zijn zeggenschap te erkennen over ons leven. Dan ga je naar zijn Woord terug. Geworteld in Hem, bevestigd in het geloof, overvloeiend in dankzegging, zegt Paulus. Dan laat je je niet meeslepen door holle woorden, misleidingen, traditie. De meerderheid is niet beslissend. Alles dienen we te toetsen aan het Woord van God. Ons richten op Jezus Christus. Niet maar róepen Jezus te volgen maar daadwerkelijk lúisteren naar zijn stem.
Beantwoording van vragen
Vragen
Ds. Lameris merkt op dat ds. Visser zijn vraag nog niet heeft beantwoord. Er zijn landelijke ontwikkelingen m.b.t. de relatie tussen DGK en GKN. De vraag is wat dat betekent voor onze keuze. Heeft ds. Visser zelf geen keuze gemaakt?
Iemand vraagt of de vergadering in Jeruzalem (Hand. 15) ons ook niet wat moet zeggen. Daar was onenigheid of gedoopte heidenen nog steeds besneden moesten worden. Er werd gebeden om de leiding van de Heilige Geest en er kwam ook een antwoord. In hoeverre mogen er verschillen tussen de kerken bestaan? Is er niet geduld nodig in het praten met elkaar?
Gezangenbundels en bijbelvertalingen zijn toch wel belangrijke dingen? Daar moeten toch afspraken over kunnen worden gemaakt?
Antwoorden
Ik ga de vragen in omgekeerde volgorde beantwoorden.
De Here vraagt van ons dat we de dingen doorspreken met elkaar. Samen verder onder leiding van Woord en Geest. Samen moeten we het eens zijn over het gezag van het Woord. Dat is een groot punt in de GKv. Het gaat daarbij niet over de integriteit van mensen maar over hoe we met de Schrift omgaan. Het concrete spreken ervan in mensenlevens wordt daar hoe langer hoe meer gemist. Het gaat veel over Gods liefde, maar hoe voor de Here te leven moet ieder zelf maar invullen.
Er komt een moment dat je elkaar niet meer kunt bereiken. In de GKv is duidelijk een grens gepasseerd. Maar de opdracht blijft elkaar te blijven zoeken en te vinden rond de Schrift. Daar is Handelingen 15 inderdaad een prachtig voorbeeld van. Elkaar spreken, opzoeken en bidden.
We moeten nu niet in een reactie-houding vervallen en een angstige kerk worden. We hebben het Evangelie te verkondigen. We zijn geen kerk met allemaal zelf bedachte regels. Tegelijk ook, als we samen afspraken maken moeten we ons daar wel aan houden.
Een hypothetisch voorbeeld. Stel, in de huidige GKv gemeente in Hoogeveen wordt de Nieuwe Bijbelvertaling met kerkboek gebruikt. Wat betekent dat dan voor u in een nieuwe situatie? Ik wil het eens vergelijken een gebeurtenis negentien jaar geleden in de Vrye Gereformeerde Kerk te Pretoria (Zuid-Afrika). Deze bestond toen uit drie gemeenten. Uit de Afrikaanse samenleving kwam een gemeente, Belhar, daar op onze deur kloppen omdat ze de invoering van de vrouw in het ambt in de Nederduits Gereformeerde Kerken afwezen. De gemeente Belhar kende een andere liturgie dan gebruikelijk in 'onze' gemeenten, ze zong bijvoorbeeld alleen maar gezangen. Was deze gemeente niettemin een kerk van de Here Jezus?
De drie kerkenraden van Pretoria besloten samen met Belhar dat over en weer de voorgangers toegang tot de kansels hadden en de sacramenten mochten bedienen voor een bepaalde tijd, totdat duidelijk was of zij elkaar konden aanvaarden als kerken van Christus of toch weer gescheiden wegen zouden moeten gaan.
We hebben hier van geleerd. We hoeven niet in alles precies gelijk te zijn. Het kerkverband is niet de ware kerk. De ware kerk is de plaatselijke gemeente met haar ambten. Het kerkverband is niet het wezen van de kerk maar is er voor haar welbevinden. In een federatief verband werken zelfstandige kerken samen. Zij zoeken en helpen elkaar, maken afspraken voor zaken die zij gemeenschappelijk hebben. Kenmerkend voor een gereformeerd kerkverband is ook dat de kerkorde relatief weinig regels kent. Als dan gemeenten uit de GKv ontstaan op diverse momenten in de geschiedenis kunnen er verschillen vóórkomen, bijvoorbeeld de ene gemeente heeft twee avondmaalformulieren, de andere vijf. Verschillen zijn pas een probleem op de hoogte van het Woord van God. We maken niet meer afspraken dan nodig is omdat we anders gemakkelijk groeien in een sektarische richting. Dat gevaar is er zeker als we samenkomen vanuit verschillende richtingen.
De vraag van ds. Lameris vind ik een moeilijke. Ik wil er niet omheen draaien: er zijn verschillen tussen DGK en GKN. Ik heb persoonlijk niet op het punt gestaan te moeten kiezen tussen de beide kerkengroepen. Ik heb niet zélf gevraagd maar bén gevraagd. Het werd mij duidelijk dat ik niet verder kon in GKv Dronten. En toen kwamen de broeders uit Zwolle. Dat heb ik als een aanwijzing gezien. Tussen haakjes, al eerder was er door GKN Zwolle op de deur geklopt maar dat had toen geen gevolg.
We moeten er alles aan doen om beide kerkverbanden bij elkaar te brengen. Nu is het vaak zo dat buitenstaanders zeggen: ze maken daar alleen maar ruzie. Daarom is het zo belangrijk dat wij elkaar vinden op de hoogte van het evangelie. Om een te worden binnen haar grenzen.
Vraag
Als we ons niet willen aanpassen aan de GKv dan zullen we vervolgens moeten kiezen tussen DGK en GKN. Wat is het verschil dan tussen deze kerken?
Antwoord
Naar mijn overtuiging is er officieel geen verschil. Maar in de praktijk van het kerkelijk leven zijn dingen gebeurd die verwijdering tussen de broeders en zusters hebben gebracht. Maar ik maak geen keuze voor u, dat moet u zelf doen.
Ik ben blij met het begin van de gesprekken die er nu tussen DGK en GKN komen. Daar waar het Evangelie van Jezus Christus voluit wordt gehoord komt eenheid. Het volle evangelie, en niet zoals in GKv waar stelselmatig dingen worden verzwegen die wel gezegd moeten worden.
Kortom, ik ga niet even als in een advertentie zeggen dat u lid van de GKN moet worden. We moeten samen werken aan eenheid van allen die werkelijk gereformeerd willen zijn.
Vraag
Zijn de kerkenraden van DGK en GKN er zich wel voldoende van bewust hoe groot de behoefte aan die eenheid is?
Antwoord
Na drie weken in dit kerkverband weet ik dat er wel degelijk het besef is dat de kerkverbanden niet afzonderlijk kunnen blijven bestaan.
De Heilige Geest werkt d.m.v. het Woord. De kerk is een middel om bij de Here te blijven. Daarom ga de kerkdiensten bezoeken. Maak zelf in gebed de keuze voor het aangezicht van de Here.
Vraag
U wilt de vraag van ds. Lameris niet beantwoorden. Maar is er niet veel druk in de DKG dat het precies zó moet?
Antwoord
Dat weet ik niet. Zo is misschien soms wel de indruk. Binnen de ruimte van de Schrift kunnen er verschillen zijn. Zie art. 32 NGB als het gaat om eendracht en gehoorzaamheid aan God. We mogen volgens onze eigen belijdenis het geweten niet willen dwingen met menselijke bedenksels.
Vraag
Was het echt nodig dat u wegging uit de GKv? Had u die ruimte van de Schrift niet meer in de GKv?
Antwoord
Die ruimte was er misschien nog wel in het kerkverband. Maar niet meer in de gemeente. Binnen een paar maanden zou ik daar geen predikant meer zijn geweest. Het ging in Dronten-Noord om een geestelijk verschil en niet om het pastorale werk van de predikant.
Vraag
Voor verontruste broeders en zusters vormt negatief praten over de GKv een drempel. Het komt over als de Gkv een 'hak zetten'.
Antwoord
Dit is een belangrijk punt. Onze identiteit ligt niet in 'het tegen zijn'. maar in de binding aan het volle evangelie van onze machtige God. Van daaruit kunnen we veel vertellen aan een wereld verloren in schuld.
Vraag
In de Vrijmaking van 1944 ging het om een binding aan een onschriftuurlijke leer. Is het nu ook zover in de GKv? Gaat het van kwaad tot erger?
Antwoord
We leven in een andere tijd dan in de tijd van de Vrijmaking. Toen werd er gebonden aan bepaalde bovenschriftuurlijke leeruitspraken. Nu hebben we te maken met een postmoderne geest die ook zijn invloed doet gelden in de kerk. Men zal niet zo gauw zeggen: dit of dat mag je niet leren. Het gevoel speelt een grote rol. Men vindt de Bijbel niet meer zo duidelijk. De vraag is of je onder zulke prediking kunt blijven zitten. Want werkelijk kerk-zijn betekent het volle Woord verkondigen, ook al gaat dat met menselijke gebreken.
Vraag
In de Vrijmaking van 1944 werd er meer gezamenlijk ondernomen. Het ging om de waarheid in eenheid naar Johannes 17. Hoe is dat nu?
Antwoord
In de Vrijmaking ging het om bepaalde zaken waarin een keuze moest worden gemaakt. Maar ook toen moest ieder wel individueel zijn beslissing nemen.
[1] Zie het interview met deze dominee in het ND van 31/10/15 op https://www.nd.nl/nieuws/geloof/henk-mijnders-iedereen-erbij-houden.950113.lynkx, red. EIW)