Sacramenten

VERBOND EN DOOP (1)

1 Aanleiding

In het Noorden van ons land zijn wederdopers zeer actief om leden te werven van reformatorische kerken. Regelmatig moet in onze kerken worden afgelezen dat iemand vertrokken is naar de zgn. vrije baptisten als b.v. die vergaderen in de Bethel-gemeente van ds. O. Bottenbley.

Een poos geleden kregen wij van een gezin een zgn. "getuigenis" waarin de overgang werd gemotiveerd. De gereformeerde leer van verbond en doop werd afgezworen en een nieuwe doperse visie op de christelijke doop ontvouwd. Het is in elk geval te waarderen dat de moeite werd genomen om te verantwoorden waarom afscheid genomen werd van de gereformeerde kerken. Ook al zijn we het er hartgrondig mee oneens toch is het goed dat we er wel met elkaar over praten. Maar al te vaak gebeuren dingen stilzwijgend of blijkt een gesprek niet (meer) mogelijk. Stilzwijgen of negeren is dodelijk voor de onderlinge verhoudingen.

Zo'n al of niet schriftelijk gesprek is niet altijd gemakkelijk. Het gaat immers over dingen die ons diep in onze zielen raken en alles te maken hebben met ons leven voor de drie-enige God. Het gaat erom wie Hij voor ons is, hoe hij wij leven en in welke gemeenschap we worden geroepen. Dat roept emoties op. Het is belangrijk om die te beheersen zodat het inhoudelijk gesprek niet geblokkeerd wordt. Maar vaak blijken helaas de beslissingen al te zijn gevallen en daden gesteld die een gesprek eigenlijk minder zinvol maken.

We willen graag ingaan op het genoemde "getuigenis" . Want we zijn er zeker van dat velen in onze kerken geconfronteerd worden met gedachtengangen als hierin gevolgd. Deze opvattingen staan min of meer model voor het doperse gedachtengoed.[1] Ze zijn vaak zo eenvoudig en oefenen daardoor grote aantrekkingskracht uit op mensen die de volle bijbelse rijkdom van verbond en doop wat uit het oog zijn verloren. En daarom dreigen te vallen voor one-liners als "een baby kan niet geloven, dus behoort deze niet te worden gedoopt" . En "die geloofd zal hebben en gedoopt zal zijn staat in de bijbel: zie je wel, eerst geloven en dan pas dopen" ! Er wordt daar dan vaak tegenover gesteld dat voor de gereformeerde leer van verbond en doop een hele ingewikkelde theologie nodig zou zijn die eenvoudige mensen nauwelijks kunnen begrijpen.[2]

We zullen eerst het getuigenis samengevat weergeven. Vervolgens uit de Schrift leren wat het verbond betekent en de daaraan verbonden doop. En hoe het zit met de doop van volwassenen en kinderen. Het zal dan blijken dat de wegen van gereformeerden en baptisten nog steeds (helaas) ver uiteengaan.
2 Een dopers getuigenis

Hier dan eerst de kern van de opvattingen over verbond en doop zoals we die in veel evangelische kringen en bij al of niet vrije baptisten tegenkomen.
2.1 Verbonden

De Bijbel openbaart dat God een aantal malen een verbond sluit. Dat begint al in Genesis na de zondeval. In plaats van zijn schepping te vernietigen sluit God een verbond met Adam en Eva. Het komt er op neer dat de Satan zal worden overwonnen door een van hun nakomelingen.

God sluit vervolgens een verbond met Noach na de zondvloed. Hij belooft dat Hij de mensheid niet weer op deze manier zal verderven. De regenboog is het teken daarvan.

Abram wordt geroepen uit Ur der Chaldeeën. God sluit een eeuwig verbond met hem en belooft dat Abram tot een groot, een uitermate talrijk volk zal worden en een zegen zal zijn voor alle geslachten op aarde. Het verbond legt de nationale band vast tussen Abraham en zijn nakomelingen en het land Kanaän/Israël. Hij zal het land Kanaän voor eeuwig in bezit krijgen en de vader van vele volken worden. De lichamelijke besnijdenis is het teken van dat verbond. Het is eigenlijk maar een soort reinigingsritueel of -handeling ter voorkoming van infecties. God bevestigt dit verbond aan Isaäk.

Nog steeds moeten jongetjes van joodse ouders worden besneden. Óók als het christen-Joden zijn.

Op de Sinaï sluit God opnieuw een verbond, nu niet met een persoon maar met een heel volk, Israël. Dat is een ander verbond dan dat met Abraham. Het is tijdelijk en duurt tot de kruisdood van Christus. Het teken van dit verbond zijn de bloedige offers en die verwijzen naar Christus. Israël ontvangt hierbij een wet. Als ze die houden dan worden ze gerechtvaardigd en verlost.

In het oude testament wordt een nieuw permanent verbond van verzoening, verlossing en vernieuwing door de heilige Geest, beloofd. Een verbond met David (Christus) als volmaakte herder die een koninkrijk sticht van volmaakte vrede.

Dat nieuwe verbond wordt door Christus ingesteld tijdens het laatste Avondmaal. Het wordt gesloten met gelovige Joden en vervangt het Sinaï-verbond. Later mogen ook niet-joodse gelovigen daarbij behoren. De wijn in de beker en het bloed van Christus is het teken van dit verbond en duidt op de vergeving van schuld en zonden.

Het is geen voorzetting van het verbond met Abraham.

In het nieuwe verbond zijn de wetten niet meer op stenen tafels maar in harten geschreven. Voorwaarde om bij dit verbond te behoren is het geloof. Dan ontvang je de Heilige Geest, vergeving van de zonden en eeuwig leven. Door dat geloof ben je geestelijke zoon van Abraham. Dus niet op grond van besnijdenis of doop. 

Er zijn dus meerdere verbonden. Maar even in een schemaatje:

Het verbond met Abraham staat helemaal los van het nieuw-testamentische verbond met de gelovige joden. Het verbond met Abraham heeft alleen joods-nationale betekenis evenals de besnijdenis die er het teken van is. Het veel gebruikte argument uit Hand. 2:39 is niet van toepassing want het gaat daar helemaal niet over de beloften aan Abraham maar over de belofte van de gave van de heilige Geest. Wel vind je in de Bijbel dat Abraham een geestelijke vader is van alle gelovigen die niet besneden zijn.
2.2.2 Toegang tot het Nieuwe Verbond

Er is maar één manier om deel te krijgen aan dat Nieuwe Verbond dat met de nieuw-testamentische joden is gesloten. Dat is persoonlijk geloof. Uitsluitend via deze weg komen de beloofde weldaden van het verbond beschikbaar. Dat geldt voor Joden en voor niet-Joden.

Die weldaden zijn: vergeving van de zonden, gave van de heilige Geest, eeuwig leven.
2.2.3 Besnijdenis en doop

Als je verbonden bent met Christus ben je geestelijk besneden, d.w.z. innerlijk gereinigd en heb je een nieuw hart gekregen. Dit heeft dus niets met de vleselijke besnijdenis (zoals bij Abraham) te maken.

De doop volgt altijd op bekering en geloof. Door de doop word je begraven met Christus en met hem opgewekt tot een nieuw leven, dat is Christus navolgen. Je 'bekleedt' je zo met Christus. Deze doop heeft niets met Abrahams besnijdenis te maken, laat staan dat zij er voor in de plaats zou zijn gekomen.

De doop is het teken van geestelijke kruisiging, dood, begrafenis en opwekking tot een nieuw leven van de dopeling. Een teken van zijn wil om een innerlijke reinheid te krijgen voor een nieuw en rein leven, Christus te volgen en zijn geboden te onderhouden. Dat kan in de kracht van de Heilige Geest. De doop is zo een bad van wedergeboorte.
2.2.4 Argumenten tegen de kinderdoop

Het belangrijkste en doorslaggevende argument tegen de kinderdoop is dat baby's niet kunnen luisteren naar het evangelie, zij kunnen niet geloven of gehoorzamen en dus zich ook niet bekeren. En als dat allemaal niet kan, dan is het dus onmogelijk hen te dopen. Want de Bijbel zegt steeds dat er eerst geloof moet zijn en dan pas mag worden gedoopt! Alleen diegenen die daadwerkelijk geloven en zich persoonlijk bekeerden komt de doop toe.

" Zonder te weten aangenomen worden tot Gods kinderen" zoals het gereformeerde doopsformulier zegt, kan dus niet uit de Bijbel worden bewezen. Niet de bloedband is bepalend maar het geloof.

Jezus heeft wel eens kinderen gevraagd naar Hem toe te komen en hen ook gezegend. Het is duidelijk dat Hij bijzonder veel van kinderen houdt en hen als voorbeeld stelt. Maar dat heeft niets met dopen te maken.

In de belijdenissen en het doopsformulier van de gereformeerde kerken vrijgemaakt worden steeds teksten aangehaald die niet bewijzen dat baby's mogen worden gedoopt. Het gaat daarin om volwassenen die geloofden en zich bekeerden en dan pas werden gedoopt. Die teksten kunnen dus niet als bewijzen gelden voor de doop van babytjes. Die kunnen immers nog niet geloven?

Soms worden ook de zgn. huisteksten aangehaald als bewijs. Iemand die geloofde werd gedoopt "met (heel) zijn huis/gezin" . Maar in al die gevallen gaat het om mensen die geloofden. Er staat ook nooit bij dat er kinderen of babytjes bij waren betrokken. Bovendien betekent 'gezin' in de Bijbel niet altijd gehele gezin. Ook dit pleit dus niet voor babydoop.

In feite leren de gereformeerden twee dopen: de geloofsdoop op basis van bekering en  geloof, en de kinderdoop op grond van 'de belofte aan Abraham'. Maar dat is niet zo volgens de Bijbel. Want er is maar één doop. Net zoals er één Here en één geloof is.
2.2.5 Waar de kleine kinderen bij horen

Kleine kinderen zijn geheiligd, door God afgezonderd. D.w.z. ze horen in het gezin van gelovige ouders. Daar horen ze Gods roepstem en zijn ze binnen de werkingssfeer van de Heilige Geest. God werkt in de lijn van de geslachten maar het gaat wel altijd via de weg van persoonlijk geloof en bekering. Alleen zo lijft God 'de zijnen' in bij Christus.

Maar omdat de kinderen gelovige ouders hebben behoren ze wel tot het Koninkrijk van God. Echter niet omdat ze gedoopt zijn.

Tot zover een samenvatting van de leer rond beloften en doop zoals die gangbaar is in baptistische en evangelische kringen.
Wordt vervolgd

[1] We zijn ons er van bewust dat er ook veel verschillende opvattingen zijn en accenten worden gelegd in deze wereld. Maar wat hier naar voren wordt gebracht is wel erg herkenbaar als algemene overtuiging rond m.n. de doop.

[2] Zo prof. dr. W. Ouweneel in zijn boekje "Sta op, laat je dopen" .